ESERLERİ Kızıl Elma (1914) Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak (1918) Yeni Hayat (1918) Altın Işık (1923) Türk Töresi (1923) Doğru Yol (1923) Türkçülüğün Esasları (1923) Türk Medeniyet Tarihi (1926, ölümünden sonra)
1895'te İstanbul'da doğdu. 11 Mart 1967'de İstanbul'da yaşamını yitirdi. "Hecenin Beş Şairi" grubunun üyesi ve öncülerinden. İstanbul Vefa İdadisi'ni bitirdi. 1915'te Darülfünun-ı Osmani'nin (İstanbul Üniversitesi) açtığı yeterlilik sınavını kazanarak edebiyat öğretmeni oldu. Çeşitli okullarda dersler verdi. Orhan Seyfi Orhon'la birlikte çıkardığı "Akbaba" mizah dergisini ölümüne değin yayınladı. 1946-1954 arasında Ordu milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bulundu. Şiire aruzla başladı. Ziya Gökalp'in etkisiyle hece ölçüsünü benimsedi, bu türün başarılı örneklerini verdi. "Hecenin Beş Şairi"nden biri olarak ünlendi. Şiirleri Türk Yurdu, Servet-i Fünun ve Büyük Mecmua'da yayınlandı. Akbaba dergisinde akıcı bir dille, rahat okunur bir tarzda yazdığı fıkralarında siyasal mizahın özgün örneklerini verdi. Şiir ve gülmece yazılarının yanısıra roman, öykü ve oyunlar da yazdı.
ESERLERİ ROMAN:Kürkçü Dükkanı (1931) Şeker Osman (1932) Göç (1943) Üç Katlı Ev (1953) ŞİİR: Akından Akına (1916) Aşıklar Yolu (1919) Cen Ufukları (1920) Yanardağ (1928) Bir Selvi Gölgesi (1938) Kuş Cıvıltıları (çocuk şiirleri, 1938) Bir Rüzgar Esti (1952) OYUN: Kördüğüm (1920) Latife (1919) Nikahta Keramet (1923) MİZAH: Şen Kitap (1919) Beşik (1943) Ocak (1943) Sarı Çizmeli Mehmed Ağa (1956) Gün Doğmadan (1960) GEZİ-ANI-BİYOGRAFİ: İsmet İnönü (1946) Göz Ucuyla Avrupa (1958) Portreler (1960) Bizim Yokuş 1966)
ESERLERİ ROMAN: Aylak Adam (1959) Anayurt Oteli (1973) Canistan (2000) ÖYKÜ: Bodur Minareden (1960) Eylemci (1993 Bütün Öyküleri (Bodur Minareden Öte ve Ekmek Elden Süt Memeden - 2000) ÇOCUK KİTABI: Ekmek Elden Süt Memeden (1981) ÇEVİRİ: Toplumda Sanat (K. Baynes, 1980) ÖDÜLLERİ 1955 Tercüman Gazetesi Hikâye Yarışması "Evdeki" öyküsüyle (Nevzat Çorum adıyla, birincilik) 1955 Tercüman Gazetesi Hikâye yarışması "Kümesin Ötesi" öyküsüyle (Ziya Atılgan adıyla, dokuzunculuk) 1957-58 Yunus Nadi Roman Armağanı Aylak Adam ile (ikincilik)
ESERLERİ ROMAN-ÖYKÜ: Salkım Hanımın Taneleri (1989) Güz Sancısı (1990) Üç Aliler Divan (1991) Çiçekli Mumlar Sokağı (2000) Yorgun Mayıs Kısrakları (2004) Ezan Vakti Beethoven (2005) Basıma Hazırlanıyor. Beyaz Mahşer Gergefi (2005) Basıma Hazırlanıyor. Mevsimler Eskidi Biraz (Öyküler)ŞİİR:O Hayal Aynasında (1989)Rubailer (2000)OYUN:Zirveden Sonra / Sokullu (1989)Altın Huylu Doruklar (1990)Romanos Diyonen (1991)Brütüs Aranıyor (1887)Şimşir Kafes (1997)Dümdüz Dünya (1987)ÖDÜLLERİ 1989 Yunus Nadi Roman Ödülü Birinciliği, Salkım Hanımın Taneleri ile1990 Türkiye Yazarlar Birliği Roman Birinciliği, Güz Sancısı ile
ESERLERİ YAYINLANMIŞ SENARYOLARI: Umut (1975) Umutsuzlar (1975) Arkadaş (1975) Seyyit Han (1976) Ağıt (1976) Endişe (1976) Aç Kurtlar (1977) Acı (1977)DİĞER KİTAPLARI: Hücrem (1975) Salpa (1975) Sanık (1975) Selimiye Mektupları (1976) Seçimlerde CHP Neden Desteklenmelidir (1977) Soba Pencere Camı ve İki Ekmek İstiyoruz (1977) Faşizm Üzerine (1979) Paris Komünü Üzerine (1979) Oğluma Hikayeler (1979)ÖDÜLLERİ 1972 Orhan Kemal Roman Armağanı Boynu Bükük Öldüler romanıyla 1970 Altın Koza ödülü Umut filmiyle Baba filmiyle Altın Koza Ödülü (geri alındı) 1982 Cannes Film Şenliği’nde Altın Palmiye ödülü Yol filmiyle. (Missing filmiyle paylaştı)
ESERLERİ ŞİİR: Kahramanlar (1929) Onar Mısra (1932) Kahramanlar (1970, toplu şiirleri) ROMAN: Bir Kadın Söylüyor (1931) Adem ile Havva (1932) ÖYKÜ: Bu da Bir Hikayedir (1935) Sevi Çıkmazı (1935) OYUN: Mete (1933) İnkılap Çocukları (1933) Beş Devir (1933) Köyün Namusu (1933) İNCELEME-DENEME: Balkanlar ve Türklük (1936) Edebiyatımızın Bugünkü Meseleleri (1937) Nereye Gidiyoruz (1948) Yıllar Boyunca (1959) Atatürkçülük Nedir (1963) Atatürk Yolu (1966) Edebiyat Dünyamız (1971) Değişen Dünyamız (1973) Çağımıza Ters Düşenler (1975) ÖDÜLLERİ: 1979 Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü, Türk edebiyatına büyük katkıları nedeniyle
ESERLERİ ROMAN: Teneke (1955-1987) Beyaz Mendil (1955) İnce Memed I (1955-1989) Namus Düşmanı (1957) Ala Geyik (1959) Ölüm Tarlası (1966) İnce Memed II (1969-1988) Yılanı Öldürseler (1981) İnce Memed III (1984-1988) İnce Memed IV (1987/1989) Ortadirek (1960-1989) Demirciler Çarşısı Cinayeti (1974-1990) Yumurcuk Kuşu (Kimsecik I, 1980-1988) Kale Kapısı (Kimsecik II, 1985-1987) Yer Demir Gök Bakır (1963-1990) Üç Anadolu Efsanesi (1967-1987) Ölmez Otu (1968-1988) Ağrı Dağı Efsanesi (1970-1990) Çakırcalı Efe (1972-1986) Yusufçuk Yusuf (1975-1990) Al Gözüm Seyreyle Salih (1976-1990) Kuşlar da Gitti (1978-1990) Deniz Küstü (1978-1990) Hüyükteki Nar Ağacı (1982-1990) ÖYKÜ: Sarı Sıcak (1952-1987) RÖPORTAJ: Yanan Ormanlarda Elli Gün (1955) Çukurova Yana Yana (1955) Peri Bacaları (1957-1985) Bir Bulut Kaynıyor (1974-1989) Allahın Askerleri (1978-1987) FIKRA-DENEME: Taş Çatlasa (1961) Baldaki Tuz (1974) Ağacın Çürüğü (1980) DERLEME: Ağıtlar (1943) ÇOCUK KİTABI: Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca (1977-1983) ÖDÜLLERİ 1955 Gazeteciler Cemiyeti Özel Başarı Armağanı "Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün" başlıklı röportajıyla 1955 Varlık Roman Armağanı, İnce Memed ile 1974 Madaralı Roman Ödülü, Demirciler Çarşısı Cinayeti ile 1977 Fransa Edebiyat Eleştirmenleri Sendikası Yılın En İyi Yabancı Romanı: Yer Demir Gök Bakır 1979 Fransa Büyük Edebiyat Jürisi Yaz Dönemi En İyi Kitaplar: Binboğalar Efsanesi 1982 Fransa’dan Uluslararası Del Duca Ödülü 1984 Fransa Légion D’Honneur nişanı
ESERLERİ ROMAN: Kiralık Konak (1922) Nur Baba (1922) Hüküm Gecesi (1927) Sodom ve Gomore (1928) Yaban (1932) Ankara (1934) Bir Sürgün (1937) Panaroma (2 cilt, 1953) Hep O Şarkı (1956) ÖYKÜ: Bir Serencam (1914) Rahmet (1923) Milli Savaş Hikâyeleri (1947) ŞİİR: Erenlerin Bağından (1922) Okun Ucundan (1940) OYUN: Nirvana (1909) ANI: Zoraki Diplomat (1955) Anamın Kitabı (1957) Vatan Yolunda (1958) Politikada 45 Yıl (1968) Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969) MONOGRAFİ: Ahmet Haşim (1934) Atatürk (1946) MAKALE: İzmir’den Bursa’ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte) Kadınlık ve Kadınlarımız (1923) Seçme Yazılar (1928) Ergenekon (iki cilt, 1929) Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942)
Yahya Kemal Beyatlı Anma Programı 8 Sunu (Kasım KARACA)
ESERLERİ ŞİİR: Kendi Gök Kubbemiz (1961) Eski Şiirin Rüzgârıyla (1962) Rubailer ve Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş (1963) Bitmemiş Şiirler (1976) DÜZYAZI: Aziz İstanbul (1964) Eğil Dağlar (1966) Siyasi Hikayeler (1968) Siyasi ve Edebi Portreler (1968) Edebiyata Dair (1971) Çocukluğum Gençliğim Siyasi ve Edebi Hatıralarım (1973) Tarih Musahabeleri (1975) Mektuplar-Makaleler (1977)
26 Şubat 1802'de Fransa Besançon’da doğdu. 22 Mayıs 1885'te Paris'te yaşamını yitirdi. Büyük Fransız düşünür ve yazarı. Napolyon'un ordularında general olan Joseph-Leopold Sigisbert Hugo'nun oğlu. Annesi ve babası arasındaki anlaşmazlıklar yüzünden çocukluğu sorunlu geçti. Hep annesinin yanında kaldı. Eğitimi düzensiz oldu. Ama Latin edebiyatıyla ilgili sağlam bir eğitim gördü. Hukuk Fakültesi'ne girdi. 1816'dan sonra edebiyata yöneldi. 1819-1821 arasında "Conservateur Litteraire" adlı bir dergi çıkardı, 1821'de hayatta en büyük desteği olan annesini kaybetti. Bir yıl sonra çocukluk aşkı Adele Foucher ile evlendi. Aynı yıl ilk şiir kitabı "Odlar ve Çeviriler" yayınlandı. 1822'de ilk romanı "İzlanda Hanı" çıktı. Bu kitapla edebiyat dünyasını kendisini kabul ettirdi. Romantizme bağlı bir yazar olarak tanındı. Yazdığı oyunlardan "Marion de Lorme" sansür tarafından yasaklandı. "Hernani" oyununu yazarak karşılık verdi. Bu başkaldırış ününü artırdı, onu liberallere yaklaştırdı. 11'inci Louis dönemini anlatan romanı "Notre Dame'ın Kamburu" edebiyat dünyasındaki yerini sağlamlaştırdı. Bu başarılarla yoğun bir çalışmaya girdi. 1841'de Fransız Akademisi'ne seçildi. 1845'te Soylular Meclisi'ne aday gösterildi. Bu sırada kızının kocasıyla birlikte boğulması üzerine yazmaya ara verdi. 1851'deki hükümet darbesinden sonra 3'üncü Napolyon iktidara gelince Brüksel'e kaçtı. Sürgün yaşamı 1870'teki cumhuriyete kadar sürdü. Sürgün yıllarında 1852-1855 arasında İngiltere'de de kaldı. Eserlerinin çoğunu sürgün döneminde yazdı. Ünlü romanı "Sefiller" 1862'de yayınlandı ve olağanüstü ilgi gördü. Kısa sürede çeşitli dillere çevrilen bu roman, ona uluslararası düzeyde başarı getirdi. Fransız-Alman savaşının ülkesinin yenilgisiyle son bulması ve cumhuriyetin kurulmasından sonra Paris'e döndü. 1871'de Ulusal Meclis üyesi oldu ama bir ay sonra istifa etti. 1868'de eşi Adele öldü. 1863'te evlenmek için ABD'ye kaçan kızı 1872'de akli dengesini yitirmiş olarak döndü. 1871 ve 1873'te iki oğlunu kaybetti. 1870'te Paris'in kuşatmasını anlatan "Korkunç Yıl" şiireyle ulusal bir kahraman oldu ama ailesindeki kayıpların verdiği acıyla yaşamdan koptu. 1871'de kurulan Paris Komünü'nü destekledi, yine Brüksel'e kaçmak zorunda kaldı. Kısa süre sonra döndü. Senatör seçildi. 1878'de beynindeki bir dolaşım sorunu nedeniyle rahatsızlandı. Ölümünde cenazesi ulusal törenle kaldırıldı, Pantheon'a gömüldü. Fransız edebiyatının en çok ürün veren yazarı. 1830'larda "Romantizmin en güçlü beyni" olarak nitelendirildi. Popüler Fransız edebiyatının babası ve Fransa'nın ulusal şairi oldu. Ancak sonraki yıllarda daha çok düzyazıları ve özellikle romanlarıyla akıllarda kaldı. 15 yaşındayken bir şiiriyle Akademi Ödülü’nü kazandı. 17 yaşında Toulouse Edebiyat Akademisi’nin en büyük ödülü olan Altın Zambak’ı aldı. 1825’te Légion d’Honneur nişanının sahibi oldu.
TÜRKÇE'YE ÇEVRİLEN ESERLERİ: ROMAN: Notre Dame'ın Kamburu (1831, 1958) Sefiller (1862, 1930) İdam Mahkumunun Son Günü (1829, 1972) Deniz İşçileri (1866, 1970) OYUN: Marion de Lorme (1829, 1966) Hernani (1830, 1956) Ruy Blas (1838, 1948) Mary Tudor (1833, 1947) POLİTİKA: Doksan Üç İhtilali (1874, 1962) - 1973 Devrimi (1967) - Doksan Üç (1985)
ESERLERİ ROMAN: Bir Gün Tek Başına (1975-1980) Mavi Karanlık (1983-1985) Yeşilçam Dedikleri Türkiye (1986) Güven (2 cilt ) Tek Kişilik Ölüm SENARYO: Dolandırıcılar Şahı (1960) Üç Tekerlekli Bisiklet (1965-1984) Otobüs Yolcuları (1965-1984) Şehirdeki Yabancı (1965) Karanlıkta Uyananlar (1965) Bedrana (1974) Güneşli Bataklık (1977) Kara Çarşaflı Gelin (1977) Kızgın Delikanlı ve Erkek Ali ŞİİR: Eski Şiirler Yeni Türküler (1979) OYUN: 141. Basamak (1971) Bu Ölü Kalkacak (1976) Dallar Yeşil Olmalı (1985) ANI: Savunmalar (1989) ÖDÜLLERİ 1965 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü Karanlıkta Uyananlar ile 1971 TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü, Dallar Yeşil Olmalı ile 1974 Milliyet Yayınları Roman Yarışması birinciliği, Bir Gün Tek Başına ile 1974 Çekoslovakya Karlovy Vary Şenliği Ödülü, Bedrana ile 1976 Orhan Kemal Roman Armağanı, Bir Gün Tek Başına ile 1977 Altın Portakal Film Şenliği en iyi senaryo ödülü, Kara Çarşaflı Gelin ile
1907'de Gümüşhane'de doğdu, 1961'de Ankara'da yaşamını yitirdi. 1930'da Mülkiye Mektebi'ni bitirdi. Çeşitli illerde edebiyat öğretmenliği yaptı, idareci olarak çalıştı. 1948-1950 arasında müfettişlik yaptı. 1950-1954 arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Gümüşhane milletvekili olarak bulundu. Yedi Meşale Topluluğu üyeleri arasına girdi. Önce epik şiirler yazdı. Daha sonra hece ölçüsüyle, âşık tarzı şiire yöneldi. Kahramanlık, fedakarlık, milli duygular, vatan ve millet sevgisi gibi temalar işledi. Manzum oyunlar, çocuk hikayeleri, antolojileri ve edebiyat araştırmaları da var.
ESERLERİ ŞİİR:Dağların Derdi (Yedi Meşaleciler'le birlikte, 1928) On İnkılap (1935) Tunç Sesleri (1935) Geçmiş Geceler (1936) Bizim Türküler (1937) Ergenekon (1941) Hayat Şarkıları (1965) OYUN: Yaman (1933) Sanatkar (1965) DENEME-İNCELEME-ANTOLOJİ: En Güzel Türk Manileri (1933) Lafonten Hikayaleri (1934) Şâheserler Antolojisi (1 cilt, 1934-1939) Divan Şiiri Antolojisi (1947) Osmanlı Padişahları (1949) Türk Edebiyatı Şâheserleri (1955) Tekke Şiiri Antolojisi (1955) Metinlerle Edebiyat (1955) Namık Kemal (1955) Şiir Defteri (1958) Hikaye Defteri (1958) Namık Kemal'in Şiirleri (1959) Ziya Paşa'nın Şiirleri (1959) Saz Şiiri Antolojisi (1963) Türk Nesri Antolojisi (1963) Meşhur Beyitler (1963) Türk Edebiyat Tarihi (1964) Türk Edebiyatı Antolojisi (1967)
ESERLERİ İnsanoğlu 1947 Deniz Musikisi 1949 Dillere Destan 1954 Dolmuş 1955 Aşkımızın Son Çarşambası 1955 Bir Daha Ölmek 1956 Kör Ayna 1957 İki Kişiye Bir Dünya 1957 Karanlığın Gözleri 1960 Akıllı Maymunlar 1960 Seninle Ölmek İstiyorum 1960 Üstüme Varma İstanbul 1961 Sahibiri Arayan Mektuplar 1961 Yeni Dünya Rekoru 1961 Sevenler Ölmez 1962 Çigan Gözler 1962 Ötesi Yok 1963 Hüzün Şarkıları 1963 Bir Gün Anlarsın 1965 Sadrazamın Sol Kulağı 1965 Mihribana Şiirler 1965 Taşlar ve Başlar 1966 Biraz Kül Biraz Duman 1966 Avrupa Görmüş Adam 1967 Toprak Olana Kadar 1968 Göbek Davası 1968 Ben Seni Sevdim mi 1968 Halktan Yana 1969 Aşk mıydı O 1969 Önce Sen Sonra Sen 1971 Rubailer 1972 Yalan Bitti 1975 En Eski Yalnızlığımdır Aşk Benim 1978 Acılar Denizi (1977, seçme şiirler) Dikiz Aynası 1982 Şiirle Kırk Yıl 1982 Yüz Yıl Yanarım Yanmayı Öğrendimse (1983, seçme şiirler) İki Kişiye Bir Dünya 1983
ESERLERİ Soğuk Otların Altında (1959) Gök Onları Yanıltmaz (1960) Ezra ile Gary (1962) Virgülün Başından Geçenler (1965) İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür (1966) Sıragöller (1974) Seçme Şiirler (1981) Yanardağın Üstündeki Kuş (1986, toplu şiirler) ANTOLOJİ: Çağdaş Latin Amerika Şiiri Antolojisi (1982) ÖDÜLLERİ 1965 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü Edith Hamiltondan Mitologya çevirisi ile 1967 Yeditepe Şiir Armağanı İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür ile
ESERLERİ ŞİİR: Arz-ı Hal (1949) Türkiyem (1952-1963) Dünyanın En Güzel Arabistanı (1959) Tütünler Islak (1962) Her Pazartesi (1968) Divan (1970) Toplandılar (1974) Toplu Şiirler (1981, ilk dört kitaptaki şiirleri) Kayayı Delen İncir (1982) Dün Yok mu (1984) Büyük Saat (Son yazdıklarıyla birlikte bütün şiirleri 1984) İNCELEME: Bir Şiirden (1984) ÖDÜLLERİ 1963 Yeditepe Şiir Armağanı Tütünler Islak ile 1975 Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü Lucretius'tan Evrenin Yapısı çevirisi ile (Tomris Uyar'la birlikte) 1981 Behçet Necatigil Şiir Ödülü Kayayı Delen İncir ile 1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü Büyük Saat ile
9 Eylül 1828’de Rusya Yasnaya Polyana’da doğdu. 20 Kasım 1910’da Astopova’da yaşamını yitirdi. Asıl ismi Lev Nikolayeviç Tolstoy. Soylu, tanınmış bir ailenin çocuğuydu. Babası konttu. Kendisinin de kont unvanı vardı. Çocuk yaşta anne-babasını yitirdi. Akrabalarının yanında yetişti. Bir süre Kazan Üniversitesi’nde öğrenim gördü. Ama Çarlık yönetimine karşı büyük tiksinti duyuyordu. Okulu bırakıp doğduğu topraklara Yasnaya Polyana’ya döndü. Topraklarını yönetti, kendini yetiştirmeye çalıştı. Daha sonra Moskova ve Petersburg’un hareketli ortamını tercih etti. 1851’de Kafkaslar’da asker olan kardeşi Nikolay’ın yanına gitti. Ertesi yıl orduya katıldı. İlk kitabı Detstvo’yu (Çocukluk) 1852’de yazdı. Kırım Savaşı’ndan sonra ordudan ayrıldı. 1857’de Fransa, İsviçre ve Almanya’yı kapsayan bir geziye çıktı. Dönüşte köylülerin eğitimine ağırlık verdi. 1860-1861 arasında bir Avrupa gezisi daha yaptı. Çeşitli ülkelerdeki eğitim sistemlerini inceledi. Ülkesine dönüşte bir eğitim dergisi ve basit, anlaşılır ders kitapları yayımladı. Sonraki 15 yılı mutlu bir aile babası olarak geçirdi. Topraklarını yönetti, tam 13 çocuk babası oldu. Anna Karenina (1875), Savaş ve Barış’ı (1865) bu dönemde yazdı. Dünya edebiyatının en büyük romanlarından Savaş ve Barış’ın yazımı 7 yıl sürdü. Anna Karenina’yı bitirden sonra bunalıma girdi. İntiharın eşiğinden döndü. 1900’lerden sonra zamanının büyük bölümünü dini düşüncelere ayırdı. Bir tür Hıristiyan anarşizmi savunduğu için 1901’de kilise tarafından aforoz edildi. Öyküler, çocuk kitapları, tiyatro oyunları yazdı. Ölümü ıssız bir tren istasyonunda zatürreeden oldu. Bugün dünyanın bütün dillerinde en çok okunan, en çok beğenilen yazarlardan biri.
TÜRKÇE'YE ÇEVRİLEN ESERLERİ:ROMAN: Ölümden Sonra Diriliş (1949) - Diriliş (1959) Kazaklar (1937) Harp ve Sulh (1938) Savaş ve Barış (1988) Serge Baba (1942) Hacı Murat (1943) Anna Karenina (1949, 1987) ÖYKÜ:Nerede Sevgi Orada Allah (1934) İnsan Ne İle Yaşar (1934) Samimi Saadet (1934) - Aile Mutluluğu (1977) İvan İlyiç'in Ölümü (1935) Efendi ile Uşak (1936) Katya (1940) Halk İçin Hikayeler (1946) Polikuşka (1946) Budala İvan (1947) - Akılsız Oğlan (1960) Balodan Sonra (1948) Kröyçer Sonat (1958) Sivastopol (1966) Üç Ölüm (1969) Baskın (1974) OTOBİYOGRAFİ: Yaşayan Ölü (1943) Çocukluk (1945) İlkgençlik (1946) Gençlik (1947) Çocukluk ve Ergenlik Yılları (1970)-Çocukluk Delikanlılık Gençlik (1985) OYUN: Karanlığın Kudreti (1945)
26 Aralık 1867’de İstanbul Kadırga’da dünyaya geldi. Asıl ismi Mehmed Tevfik. 12 yaşında öksüz kaldı. Mahmudiye Rüşdiyesi'nde okudu. 1888’de Galatasaray Lisesi’ni (Mekteb-i Sultani) birincilikle bitirdi. Çeşitli görevlerde memurluk yaptı. Kuzeniyle evlendi. Ticaret Mekteb-i Âlisi'nde hat ve Fransızca dersleri verdi. 1891'de "Mirsad" dergisinin açtığı şiir yarışmasında birincilik kazanınca edebiyat çevrelerinde adını duyurdu. 1892'de Mekteb-i Sultani'ye Türkçe öğretmeni olarak atandı. 1894'te "Malumat" dergisini çıkaranlar arasında yer aldı. 1895'te hükümetin memur maaşlarında kesinti yapmasını protesto için görevinden ayrıldı. 1896'da Servet-i Fünun Dergisi'nin Yazıişleri Müdürlüğü'ne getirildi. Dergi onun döneminde Edebiyat-ı Cedide'nin yayın organı kimliği kazandı. Aynı yıl Türkçe öğretmeni olarak Robert Kolej'e girdi. Aydınlar üzerinde süren yoğun baskılar nedeniyle birkaç kez gözaltına alındı. Bir süre sonra dergideki görevinden ayrıldı. 1906'da Robert Kolej'in hemen yanında bir ev yaptırarak "Aşiyan" adını verdi. Eşi ve oğlu Halûk'la birlikte buraya yerleşti. 1908'de 2'nci Meşrutiyet'in ateşli savunucularından biri oldu. Hüseyin Kazım Kadri ve Hüseyin Cahit Yalçın'la birlikte "Tanin" gazetesini kurdu. Gazete İttihat ve Terakki'nin yayın organı haline getirilmek istenince karşı çıktı ve Tanin'den ayrıldı. Mekteb-i Sultani Müdürlüğü'ne getirildi. 31 Mart Olayları'nı protesto için bu görevden de ayrıldı. Ama öğrencileri ve Maarif Nazırı Naili Bey'in ısrarlarıyla göreve döndü. 8 ay sonra yeni Maarif Nazırı Emrullah Efendi ile anlaşamayınca bir daha dönmemek üzere bu görevi bırakttı. İttihat ve Terakki iktidarına da karşı çıkarak Aşiyan'a çekildi. Ağır bir şeker hastalığına yakalanmıştı. Kolundan olduğu bir ameliyatın ardından yaşamını yitirdi. Eyüp’teki aile mezarlığına defnedildi. Küçük yaşlarda şiir yazmaya başladı. Başlangıçta Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem şiirleri arasında uzunca bir arayış dönemi geçirdi. Daha sonra Fransız şiiriyle tanıştı. Özellikle François Coppe'den etkilenerek kendi şiirini yaratmaya koyuldu. Aşırı titiz tutumu, en küçük ayrıntılar üzerinde dikkatle durmasıyla kendine özgü bir üslup yarattı, döneminin tüm edebiyat ve şiiri üzerinde etkili oldu. Biçimsel kaygıları gözardı etmedi, sürekli yenilik aradı. 1900'de yayınlanan "Rübab-ı Şikeste"de toplumsal sorunlara ağırlık veren şiirlerin yanısıra, günlük konuşma diline yakın dille yazılmış şiirlerde vardı. Betimlemelerindeki ayrıntılı ustalığının ressamlığına bağlanır. Doğa şiirlerindeki doğayla uyumluluk da dikkat çeker. Oğlu Halûk'un şiirlerinde büyük etkisi oldu. 1911'de yayınlanan ikinci şiir kitabı "Halûk'un Defteri"ndeki şiirler, en umutlu ve iyimser şiirleridir. Bu şiirlerde oğluna ve Osmanlı gençliğine çalışkanlık, yurt sevgisi, hak ve hukuktan yana olma gibi erdemleri öğütledi. 1911'de basılan "Rübabın Cevabı"ndaki şiirlerde halkın acılarını, zorbalıkları, baskı ve haksızlıkları anlattı. Bu kitapta yer alan "Tarih-i Kadim'e Zeyl" başlıklı şiirde, kendisini eleştiren Mehmet Akif Ersoy'ya yanıt verdi Din ve doğa konusundaki görüşlerini açıkladı. Kendisinin doğanın bir izleyicisi olduğunu söyledi. 1914'te yayınlanan "Şermin"de yalın bir dille yazılmış, kısa dizelerden kurulu, dolaysız bir anlatımın egemen olduğu şiirler yer alır. 30'lu yaşlarından sonra çevresindeki olumsuzluklardan oldukça etkilendi. Dünya görüşü, çağının koşullarını aştı. Özgürlük ve eşitliğe inandı. Sınıfsal çıkarlara dayalı yönetim biçimini eleştirdi, belli egemen sınıfların yönettiği devlete ve bu devletin koyduğu yasalara karşı çıktı. Özel yaşamında da katı bir ahlak anlayışı sürdürdü. İnsana büyük değer verdi. Ona göre tüm soruların üstesinden gelecek, mutlu yarınları hazırlayacak olan insandır. İnsanın üstünlüğünü sağlayan ise duyarlılığı ve sezgi gücünden çok düşünme gücü ve aklıdır.
ESERLERİ Rübab-ı Şikeste (1900-1984) Haluk’un Defteri (1911-1984) Rübabın Cevabı (1911-1945) Şermin (1914-1983) Tarih-i Kadim (1905) Son Şiirler (1952. Yay. Haz. Cevdet Kudret)
ESERLERİ ŞİİR: Yarenlik (1943) Sınıf (1944) Yaşadıkça (1948) Devam (1953) Üsküdar’da Sabah Oldu (1954) Soluk Soluğa (1962) Karakılçık (1969) Uzak Değil (1971) Güvercinim Uyur mu (1974) Kulağımız Kirişte (1983) Ocak Katırı Alagöz (1987) Bütün Şiirleri (1983) ROMAN: Karadeniz’in Kıyıcığında 1969 Karartma Geceleri 1974 Sarı Yazma 1976 Yıldız Karayel 1982 ANI: Yokuş Yukarı 1982 Biz de Yaşadık 1984 Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986) MİZAH ÖYKÜ VE ROMANLARI: Radarın Anahtarı 1957 Don Kişot İstanbul’da 1957 Bizim Koğuş 1959 Hababam Sınıfı 1959 Kesmeli Bunları 1962 Nerde O Eski Usturalar 1962 Saksağanın Kuyruğu 1962 Şevket Ustanın Kedisi 1965 Geçmişe Mazi 1965 Altın Eskicisi 1972 Palavra 1972 Tuh Sana 1972 Çatal Matal Kaç Çatal 1972 Bunadı Bu Adam 1972 Keş 1972 Al Atını 1972<> Hababam Sınıfı Uyanıyor 1972 Sosyal Kadınlar Partisi 1984 Apartman Çocukları 1984 Çalış Osman Çiftlik Senin 1984 ÇOCUK KİTAPLARI: Öksüz Civciv 1979 Bacaksız Kamyon Sürücüsü 1980 Bacaksız Sigara Çocukları 1980 Bacaksız Paralı Atlet 1981 ÖDÜLLERİ 1982 Orhan Kemal Roman Armağanı ve Madaralı Roman Ödülü Yıldız Karayel romanıyla 1987 Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü Ocak Katırı Alagöz’le 1993’te TÜYAP Onur Yazarı ödülü
25 Kasım 1889’da İstanbul’da doğdu. 7 Aralık 1956’da Londra’da öldü. İlk öğrenimini Çanakkale'de Mekteb-i İptidai'de yaptı. Mekteb-i Sultani'de (Galatasaray Lisesi) ve İzmir'de bir Fransız okulunda öğrenim gördü. Sınavla girdiği Darülfünun-ı Osmani Ulum-ı Edebiyat Fakültesi’ni 1912'de bitirdi. Fransızca öğretmeni olarak Bursa Sultanisi'ne atandı. 1916-1919'da İstanbul'da Vefa ve Erenköy liselerinde müdürlük yaptı. 1931'de Milli Eğitim müfettişi oldu, bütün Anadolu'yu dolaştı. 1939-1943 arasında Çanakkale milletvekiliydi. 1947'de Milli Eğitim Başmüfettişliği'ne getirildi. 1950'de Paris'te Kültür Ateşesi ve UNESCO'da Türkiye temsilcisi oldu. 1954'te emekliye ayrıldı. Bir süre İstanbul Şehir Tiyatroları Edebi Kurul üyeliği yaptı. Kanser tedavisi için gittiği Londra'da yaşamını yitirdi. Cenazesi İstanbul’a getirildi, Karacaahmet Mezarlığı’nda toprağa verildi. Yazı hayatına Birinci Dünya Savaşı sonlarında başladı. İlk eseri "Eski Ahbap" isimli uzun öykü, 1917’de "Diken" dergisinde yayınlandı. 1819-1919'da Zaman gazetesinde "Temaşa Haftaları" başlığıyla tiyatro eleştirileri yazdı. Bu dönemde Şair, Nedim, Büyük Mecmua, İnci, Diken dergileri ile Dersaadet ve Zaman gazetelerinde yayınlanan öykü, roman ve oyunlarında kendi adının yanısıra "Hayrettin Rüştü, Mehmet Ferit, Cemil Nimet" gibi takma isimler kullandı. Mizah ve magazin yazılarını da "Ateşböceği, Ağustosböceği, Yıldızböceği" gibi isimlerle yayınladı. 1922'de Vakit Gazetesi’nde tefrika edilen ve aynı yıl katip olarak basılan "Çalıkuşu" romanıyla ünlendi. Bu romanı önce "İstanbul Kızı" adıyla oyun olarak yazmıştı. O dönem koşullarında sahneye konulması olanağı çıkmayınca romana dönüştürdü. Türk edebiyatında gerçekçi romana yönelimin ilk örneklerinden olan Çalıkuşu, dili, anlatımdaki rahatlığı, duygusal yanlarıyla uzun yıllar güncelliğini koruyan bir eser oldu. Sinema ve televizyona da uyarlandı. Romanda, iyi bir eğitim görmüş ve bir aşk nedeniyle hüsran yaşamış İstanbullu genç öğretmen kadın Feride'nin tanıklığıyla Anadolu'nun Kurtuluş Savaşı'ndaki hali yansıtılır. Farklı yaşam biçimleri, farklı anlayışlar, farklı gelenek ve görenekler, toplumsal çatışmalar Feride'nin gündelik yaşamı ve duygu dünyasıyla iç içe verilir. 1927'den sonraki romanlarında da üslubunun temel yapısını değiştirmeden toplumsal sorunlara eğildi. Romanlarında sayısız insan tipi yarattı. Çoğunlukla erkek olan kahramanlarını, dış görünümlerinden çok psikolojik özellikleriyle yansıttı. Mizaha daha geniş yer verdiği öykülerinde de aşk, yalnızlık, fedakarlık, dostluk, ihanet gibi temalar kullandı. Anadolu gezileri sırasındaki gözlemlerini "Anadolu Notları" adıyla kitaplaştırdı. Öğrenciler için kitaplar yazdı, çeviriler yaptı.
ESERLERİ ROMAN: Çalıkuşu (1922) Gizli El (1924) Damga (1924) Dudaktan Kalbe (1925) Akşam Güneşi (1926) Bir Kadın Düşmanı (1927) Yeşil Gece (1928) Acımak (1928) Yaprak Dökümü (1930) Kızılcık Dalları (1932) Gökyüzü (1935) Eski Hastalık (1938) Ateş Gecesi (1942) Değirmen (1944) Miskinler Tekkesi (1946) Harabelerin Çiçeği (1953) Kavak Yelleri (ölümünden sonra 1961) Son Sığınak (ölümünden sonra 1961) Kan Davası (ölümünden sonra 1962) ÖYKÜ: Gençlik ve Güzellik (1919) Roçild Bey (1919) Eski Ahbap (1919) Tanrı Misafiri (1927) Sönmüş Yıldızlar (1928) Leyla ile Mecnun (1928) Olağan İşler (1930) OYUNLAR: Hançer (1920) Eski Rüya (1922) Ümidin Güneşi (1924) Gazeteci Düşmanı-Şemsiye Hırsızı-İhtiyar Serseri (Üç oyun birarada, 1925) Taş Parçası (1926) Hülleci (1926) Bir Köy Hocası (1928) Babür Şah'ın Seccadesi (1931) Bir Kır Eğlencesi (1931) Ümit Mektebinde (1931) Felaket Karşısında-Gözdağı-Eski Borç (Üç oyun birarada, 1931) İstiklal (1933) Vergi Hırsızı (1933) Bir Yağmur Gecesi (1943) Balıkesir Muhasebecisi (1953) Tanrıdağı Ziyafeti (1955) Yaprak Dökümü (ölümünden sonra 1971) Eski Şarkı (ölümünden sonra 1971) GEZİ: Anadolu Notları (ilk cildi 1936; ikinci cildi 1966) EĞİTİM: Dil ve Edebiyat: Türk Kıraati (1930) Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (1935)
15 Mart 1888’de İstanbul’da doğdu. 18 Temmuz 1965’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. Romancı, öykü yazarı ve gazeteci. Anadolu yaşamını anlatan öyküleri ve Kurtuluş Savaşı'na karşı tutumuyla tanınır. Vezneciler’de Şemsü’l-Maarif ve Göztepe’de Taş Mektep’te öğrenim gördü. Özel ders aldı. Mekteb-i Sultani'yi (Galatasaray Lisesi) bitirdi. 1907'de Hukuk Mektebi’ne başladı. Maliye Nezareti'nde Devair-i Merkez Kalemi’ne katip olarak girdi. 2'nci Meşrutiyet'in ilanından sonra memurluğu bırakarak 1908’de Servet-i Fünun’da ve Tercüman-ı Hakikat’te yazmaya başladı. 1909'da Son Havadis adıyla bir gazete kurdu, 15 sayı yayınladı. Fecr-i Ati Topluluğu’na katıldı. "Kalem" ve "Cem" mizah dergilerinde "Kirpi" takma ismiyle siyasi mizah yazıları yazdı. 1912'de İttihat ve Terakki'nin istenmeyenler listesine girdi, Sinop'a sürgüne gönderildi. 1918'de Ziya Gökalp'in çabalarıyla İstanbul'a döndü. Robert Kolej’de Türkçe öğretmenliği yaptı. Vakit, Tasvir-i Efkar ve Zaman gazetelerinde makaleleri yayınlandı. Damat Ferit Paşa’nın dostluğu sayesinde, mütarekeden hemen sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na katıldı. 1919'da Posta ve Telgraf Umum Müdürü oldu. İzmir’in işgalinden sonra Anadolu Hareketiyle İstanbul Hükumeti arasında yaşanan telgraf krizinde İstanbul Hükumeti'nin tarafını tuttu. 1922'de Aydede mizah gazetesini çıkardı. İstanbul’un düşman işgalinden kurtarılışının ardından 1922’de Beyrut’a kaçtı.15 yıllık kaçak hayatından sonra 1938’de af çıkarılmasıyla yurda dönebildi. Yeniden gazeteciliğe başladı. Gazetelerde yazılar yazdı, Aydede dergisini tekrar çıkardı. Yazarlığa mizah öyküleriyle başladı. 1919'dan başlayarak Türk öykücülüğüne yeni bir sayfa açtı. Sürgün olarak gittiği Anadolu'dan çeşitli kesimlerden insanları canlandırdığı "Memleket Hikayeleri" 1919'da yayınlandı. Bu kitapla, o güne kadar konuları İstanbul'la sınırlı olan öykücülüğü Anadolu'ya taşıdı. Bu yönüyle sonradan serpilip gelişen "köy edebiyatı"nın öncüleri arasına girdi. 1920'lerden sonra daha arı ve anlaşılır bir dil kullandı. Romancılığında iki ayrı çizgi etkindir. Yurtdışına kaçmadan önce yazdığı "İstanbul'un İç Yüzü" en yetkin romanı sayılır. 1920'de yayınlanan bu romanda, roman tekniğinin dışında birbirinden kopuk parçaları mozaikler halinde birleştirerek İttihat ve Terakki'nin işbaşına gelişinden 1'nci Dünya Savaşı günlerine kadar olan İstanbul'u bütün renk ve çizgileriyle yansıttı. Türkiye'ye dönüşünden sonra yazdığı romanlarda, daha çok kişiye seslenme daha fazla satma ve okunma kaygısıyla sanatı bir kenara bırakıp ticari eserlere yöneldi. Bu romanlarda yurt gerçeklerinin yerini, Avrupa dışı ülkelerde geçen olaylar aldı.
ESERLERİ ROMAN: İstanbul’un İçyüzü (1920) Yezidin Kızı (1939) Çete (1939) Sürgün (1941) Anahtar (1947) Bu Bizim Hayatımız (1950) Nilgün (3 cilt, 1950-1952) Yeraltında Dünya Var (1953) Dişi Örümcek (1953) Bugünün Saraylısı (1954) 2000 Yılının Sevgilisi (1954) İki Cisimli kadın (1955) Kadınlar Tekkesi (1956) Karlı Dağdaki Ateş (1956) Dört Yapraklı Yonca (1957) Sonuncu Kadeh (1965) Yerini Seven Fidan (1977) Ekmek Elden Su Gölden (1980) Ayın On Dördü (1980) Yüzen Bahçe (1981) ÖYKÜ: Memleket Hikayeleri (1919) Gurbet Hikayeleri (1940) MİZAH: Sakın Aldanma İnanma Kanma (1915) Kirpinin Dedikleri (1918) Agop Paşa’nın Hatıraları (1918) Ay Peşinde (1922) Tanıdıklarım (1922) Guguklu Saat (1925) GÜNCE: Bir İçim Su (1931) Bir Avuç Saçma (1939) İlk Adım (1941) Üç Nesil Üç Hayat (1943) Makyajlı Kadın (1943) Tanrıya Şikayet (1944) ANI: Minelbab İlelmihrab ((1946) Bir Ömür Boyunca (1980)
1 Mart 1847’de İstanbul’da doğdu. 31 Nisan 1914’te İstanbul’da yaşamını yitirdi. 19'uncu Yüzyıl Osmanlı edebiyatının önemli isimlerinden. Tanzimat'ın ilk yıllarında Takvimhane Nazırı Recai Efendi'nin oğlu. Babasından Arapça ve Farsça öğrendi. 1858'de ilköğretimini tamamladı. Harbiye İdadisi'ni sağlık nedeniyle yarıda bıraktı. 1862'de Hariciye Nezareti Mektub-i Kalemi'ne girdi. 1868'de Şurayı Devlet (danıştay) muavini oldu. 1874'te Tanzimat ve Nafia Daireleri Başmuavinliği görevine getirildi. Bir yandan da Mekteb-i Mülkiye (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi) ve Mekteb-i Sultani'de (Galatasaray Lisesi) öğretmenlik yaptı. Resmi görevle Trablusgarp'a gönderildi. 1908'de 2'nci Meşrutiyet'ten sonra kurulan Kamil Paşa kabinesinde Maarif Nazırı oldu. Hayattayken üç oğlunun ve özellikle de Nijad’ın ölümüyle yıkıldı. Yaşamını yitirdiğinde Meclis-i Âyan üyesiydi. Edebiyatla genç yaşta ilgilenmeye başladı. Namık Kemal ile tanıştı, "Encümen-i Şuara"ya katıldı. İlk yazıları Namık Kemal yönetimindeki Tasvir-i Efkar gazetesinde yayanlandı. Namık Kemal'i Avrupa'ya gidişinden sonra gazetenin yönetimini üstlendi. 1870'lerden sonra kendisini tümüyle yazılarına verdi. Batı edebiyatından çeviriler yaptı. 1870'te ilk oyunu "Afife Anjelik", 1871'de ilk şiir kitabı "Nağme-i Seher" yayınlandı. Ölümünden sonra yayınlanan komedisi "Çok Bilen Çok Yanılır" en yetkin tiyatro oyunu sayılır. Muallim Naci ile yaptığı tartışmalarla Edebiyat-ı Cedide'nin kuruluşuna zemin hazırladı. Sanatta güzellik ilkesine bağlı kaldı. Sanat için sanat anlayışını savundu. Doğaya dönük, insanı doğa içinde ele alan şiirler yazdı. Aşk ve ölüm temalarını işledi. Eski-yeni edebiyat tartışmalarının merkezinde yer aldı. Edebiyatımızın yenileşme ve gelişmesinde önemli katkıları oldu. Tek romanı Araba Sevdası Türk edebiyatında gerçekçi romanın ilk örneklerinden biri sayılır.
Recaizade Ekrem'in Şiir Hakkında Makaleleri (Ferhat KORKMAZ)
ESERLERİ ŞİİR: Nağme-i Seher (1871) Yadigâr-ı Şebâb (1873) Zemzeme (3 cilt, 1883-1885) Tefekkür (düzyazı ile karışık, 1888) Pejmürde (düzyazı ile karışık, 1893) Nijad Ekrem (2 cilt, anılarla birlikte, 1900-1910) Nefrin (1914) ROMAN: Araba Sevdası (1896-1963) ÖYKÜ: Saime (1888) Muhsin Bey Yahut Şairliğin Hazin Bir Neticesi (1890) Şemsa (1895) OYUN: Afife Anjelik (1870) Atala Yahut Amerikan Vahşileri (1873) Vuslat Yahut Süreksiz Sevinç (1874) Çok Bilen Çok Yanılır (1916) DÜZYAZI: Talim-i Edebiyat (1872) Takdir-i Elhan (1886) Kudemaden Birkaç Şair (1888) Takrizat (1896)